چجوری از فرد درگیر اختلال دوقطبی (بایپولار) حمایت کنیم؟

وقتی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دچار تغییرات خلقی می‌شوند، معمولا تغییرات شدیدی در میزان انرژی، فعالیت، الگوهای خواب و رفتارهای روزمره‌شان رخ می‌دهد. ممکن است علائم روان‌پریشی مانند توهم یا هذیان هم در طول تغییرات خلقی بروز کنند. این ممکن است هم برای فرد مبتلا و هم برای اطرافیانش ترسناک باشد.

زندگی با فردی دچار اختلال دوقطبی ممکن است باعث استرس و تنش در خانه شود. علاوه بر چالش مقابله با علائم و پیامدهای آن، ممکن است اعضای خانواده مدام دچار احساس گناه، ترس، عصبانیت و درماندگی شوند. درنهایت، این فشار ممکن است باعث ایجاد مشکلات جدی در رابطه شود. البته نگران نباشید، چون این وضعیت تا حدی قابل‌‌کنترل است.

اولین قدم برای مقابله موفق با اختلال دوقطبی این است که افراد خانواده این اختلال و پیامدهایش را بپذیرند. وقتی احساس گناه یا ناامیدی می‌کنید، به یاد داشته باشید که در شکل‌گیری این اختلال کسی مقصر نیست. پس با افکار بیهوده خودتان را اذیت نکنید و سعی کنید انرژی‌تان را صرف کمک به فرد مبتلا کنید.

‌

‌

‌

اختلال دو قطبی چیست؟

برای اینکه بدانید اختلال دو قطبی چیست باید از فازهای این اختلال آگاه باشید. این اختلال دو حالت کلی شیدایی و افسردگی دارد. فرد در طول دوره‌ی شیدایی احساس هیچان و سرخوشی می‌کند و در دوره‌ی افسردگی، غم و اندوه شدید را همراه با حس بی‌ارزشی و خستگی شدید تجربه می‌کند. دو قطبی بودن یک بیماری بدون درمان نیست و فرد می‌تواند با مصرف داروهای مناسب به صورت مداوم این اختلال را مدیریت کند.

 

حالات مختلف در بیمار دوقطبی

گفتیم که فرد مبتلا به این اختلال دچار حالات مختلفی می‌شود. این حالات به دو دسته شیدایی و افسردگی تقسیم می‌شوند. به حالت شیدایی مانیا (Mania) هم گفته می‌شود. این دو حالت به صورت تناوبی در تکرارند.

• حالت شیدایی (بالا رفتن خلق) حالتی است که در آن فرد دارای میزان انرژی، نشاط و شادابی بالایی است.
• در حالت افسردگی (پایین آمدن خلق) فرد دچار بدبینی و منفی‌گرایی می‌شود.

این بیماری داری انواع مختلفی است که در ادامه علائم گوناگون آن‌ها را با هم بررسی خواهیم کرد.

تاثیراتی که اختلال دو قطبی روی جسم و روان افراد می‌گذارند بسیار زیاد است و ممکن است تا حتی مسیر زندگی شخص را از حالت عادی خارج کند. بنابراین لازم است که نسبت به این بیماری آگاهی بیشتری کسب کنیم و در صورت بروز آن در خود و اطرفیانمان نسبت به رفع و بهبود آن اقدام کنیم.

 

میزان شیوع اختلال دوقطبی چقدر است؟

تقریبا از هر ۵۰ بزرگسال یک نفر در برهه‌ای از زندگی خود به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شود. این اختلال معمولا معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ سالگی و به ندرت پس از ۵۰ سالگی شروع می‌شود.

نحوه برخورد با فرد دو قطبی چگونه است؟

این‌که در خانواده یک فرد دوقطبی وجود داشته باشد چالشی است که صبر و دلسوزی زیادی را می‌طلبد. برای کنار آمدن با یکی از اعضای خانواده با اختلال دو قطبی این مسئله بسیار اهمیت دارد که آن عضو بیمار خانواده ­ی خود را حمایت کنید، چه فیزیکی و چه احساسی از خود مراقبت کنید و در آخر دانش خود را در مورد اختلال دو­قطبی افزایش دهید.

 

۱. درک کنید که برخی از رفتارهای فرد دوقطبی با این اختلال مرتبط هستند.

به عنوان مثال، فردی که در مورد خود حرف می‌زند یا لاف می‌زند؛ معمولا متکبر یا خودخواه شناخته می‌شود. این رفتار در یک فرد دوقطبی نشانه‌ای از جنون است، همان طور که سایر رفتارهای خطرناک دیگری هستند که ممکن است به همان اندازه برایتان جذاب باشند. تشخیص اینکه این یک نشانه بیماری است و این که رفتار او عمدی نیست، در درک شرایط آن‌ها مفید است. با این حال، مراقب باشید که همه حالات فرد دوقطبی را با بیماری او مرتبط نکنید. افرادی که اختلال دوقطبی دارند هم می‌توانند به روش‌های سالم دیوانه یا غمگین شوند.

 

۲. از فرد دوقطبی در طول دوره درمانش حمایت کنید.

از آنجا که اختلال دو قطبی با دارو بهتر درمان می‌شود، مهم است که از عضو خانواده تان که درگیر درمان هست؛ حمایت و شتیبانی کنید. برای این منظور در روان درمانی فرد شرکت کنید و با او همراه باشید. خانواده درمانی می‌تواند یک روش مفید در حمایت از فرد دوقطبی باشد.

متخصصین روان درمانی فرد در ارتباط باشید. اگر کسی را که دوست دارید، از شما می‌خواهد که با مشاور یا پزشکش صحبت کنید، بهتر است آن فرد را از نگرانی‌ها یا مشکلات احتمالی مطلع کنید. همچنین می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد نحوه کمک به عضو خانواده خود کسب کنید.

اگر فرد دوقطبی که در خانواده شماست، در حال حاضر درمان سلامت روانی را دریافت نمی‌کند، می‌توانید او را تشویق کنید و به دنبال روش درمان مناسب بگردید. بهتر است به دنبال درمانگر یا روانپزشک متخصص اختلال دوقطبی باشید. سعی نکنید به زور فرد دوقطبی را مجبور به مراجعه به روانپزشک کنید. مگر در حالتی که به اطرافیان آسیبی می‌رساند.

 

۳. فرد دوقطبی معمولا از مصرف دارو اجتناب می‌کند.

ممکن است فرد دوقطبی از مصرف دارو اجتناب کند. چون جنون بالا برای آن‌ها احساس خوبی دارد. اگر متوجه شده‌اید که عضو خانواده‌تان داروهای خود را ترک کرده‌ است؛ اولین قدم این است که هر چه زودتر به روان‌پزشک یا پزشک عمومی اطلاع دهید. به احتمال زیاد دکتر باید با او صحبت کند و به شما اطلاع دهد که چگونه مصرف دارو را ادامه دهید. اگر نمی‌توانید با پزشک صحبت کنید، می‌توانید فرد را تشویق کنید که داروهای خود را مصرف کند، یا انگیزه‌ برای او ایجاد کنید. مثلا شیوه درمانی خایص داشته باشید و یا کاری را که از آن لذت می‌برد را با هم انجام دهید.

 

۴. به رژیم دارویی پای‌بند باشید.

به خاطر داشته باشید که پایبندی به یک رژیم دارویی یک مسئله مهم و ضروی است. داروهایی که معمولا برای درمان اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اثرات مخرب عمده‌ای مانند فراموشی، خواب‌آلودگی، علایم معده و روده، تعریق شدید، کاهش وزن، خارش پوست، ناراحتی‌های پوستی، مشکلات جنسی و دیگر علایم افسردگی و پریشانی را ایجاد می‌کنند.

اگر از فرد دوقطبی مراقبت می‌کنید، دارویش را متوقف کرده است یا تمایل خود را برای قطع دارو بیان می‌کند، از او علتش را جویا شوید. او ممکن است دلایل قانع‌کننده‌ای داشته باشد. شاید فرد دوقطبی بگوید”  من احساس بهتری دارم و نیازی به آن ندارم.” برخی دیگر ممکن است بگویند که از جنون خفیف خود لذت می‌برند و نمی‌خواهند دارو مصرف کنند که احساس خوشحالی آن‌ها را از بین ببرد.

عوارض جانبی معمولا هنگام شروع یک داروی جدید یا افزایش دوز دارو پدیدار می‌شود. با این حال در هر زمانی که در درمان رخ دهد، ممکن است موجب پریشانی و ناراحتی اساسی فرد دوقطبی باشد. اگر فرد به خاطر عوارض جانبی به رژیم دارویی خود پایبند نباشد، او را تشویق کنید که با پزشک خود صحبت کنند تا با جایگزینی دارو یا تغییر زمان مصرف دارو، عوارض جانبی را به حداقل برساند.

 

۵. در دوران مانیک و هایپومانیک با او همراه باشید.

اگر نشانه‌های مانیک را در فرد دوقطبی مشاهده کردید، سعی کنید خطر آسیب‌های احتمالی را کاهش دهید. مثلا در مورد کاهش آسیب هنگام بروز رفتارهای پرخطر (قمار، هزینه بیش از حد، مصرف مواد مخدر، رانندگی بی‌ملاحظه) با او بحث و تبادل نظر کنید.

کودکان، معلولان و افراد آسیب‌پذیر دیگر را دور نگه دارید تا فرد دوقطبی مزاحم آن‌ها نشوند.

اگر فرد دوقطبی در معرض خطر آسیب زدن به خود یا دیگران قرار دارد، با متخصص سلامت پزشکی فرد یا با اورژانس تلفنی صحبت کنید.

 

۶. برای زمان‎های بحرانی برنامه‌ریزی کنید.

یک برنامه عملی شرایط اضطراری برای مقابله موثر هنگام بروز بحران داشته باشید. اطلاعات تماس با بستگان مهم که می‌توانند کمک کنند؛ و شماره‌ تلفن روانپزشک و آدرس بیمارستان را بنویسید. فقط این اطلاعات را در گوشی خود ذخیره نکنید، چون ممکن است شارژ باتری تلفن نداشته باشید. شما باید این شماره‌ها همیشه همراه خود داشته باشید؛ مثلا در کیف پول یا کیف خود آن‌ها را داشته باشید. یک نسخه از آن را نیز به فرد دوقطبی بدهید. شما حتی این برنامه را هنگامی که فرد دوقطبی از نظر احساسی ثابت است، نیز داشته باشید.

 

۷. به فرد دوقطبی کمک کنید تا از محرک‌ها دوری کند.

یک محرک، رفتار و یا وضعیتی است که ممکن است منجر به یک پیامد منفی شود. در یک فرد دوقطبی یکی از دوران‌های مانیک، هایپومانیک یا افسردگی را به وجود خواهد آورد. محرک‌های احتمالی شامل موادی نظیر کافئین، الکل و مواد مخدر هستند. محرک‎‌ها همچنین می‌توانند احساسات منفی مثل استرس، تغذیه نامتعادل، اختلالات خواب (خوابیدن بیش از حد و یا بیش از حد) و تعارضات بین فردی باشد. حتی ممکن است فرد دوقطبی محرک خاص خودش را خواهد داشت. به عنوان مثال، انتقاد یکی از محرک‌های رایج در افراد دو قطبی است. شما می‌توانید او را تشویق کنید که از این محرک‌ها دوری کند و یا کمک کنید که سطح استرسش را کاهش دهد.

اگر با یک فرد دوقطبی زندگی می‌کنید، می‌توانید موادی مانند الکل را از خانه حذف کنید. همچنین می‌توانید سعی کنید با کنترل نورپردازی، موسیقی و سطوح انرژی یک محیط آسوده و آرامش بخش را برای او فراهم کنید.

 

۸. صبور و قوی باشید.

هرچه بیشتر در مورد اختلال دوقطبی مطالعه کنید، درک بهتری از او و رفتارهای او خواهید داشت. اگر چه همچنان کنار آمدن با یک فرد دوقطبی چالش برانگیز است، توجه و آگاهی شما می‌تواند یک راه طولانی در حمایت از فرد دوقطبی باشد.

یک راه برای نشان دادن توجه خود به او این است که به او بگویید حامی و پشتیبان او هستید. همچنین به او بگویید که هر زمانی که نیاز به صحبت کردن با کسی داشته باشد، می‌تواند روی شما حساب کند.