چجوری از حافظه شنیداری استفاده کنیم؟ (کارکردها و روش‌های تقویت آن)
چجوری از حافظه شنیداری استفاده کنیم؟ حافظه شنیداری یا پژواک در واقع یادآوری یک موسیقی یا صدای خواننده و از این دست موارد است. شما می توانید با استفاده از حافظه شنیداری خود، سخنانی که شنیده اید یا موسیقی ها و دیگر موارد را به یاد آورید. در این مطلب از سایت چجوری قصد داریم کارکردها و روش های تقویت حافظه شنیداری را بررسی کنیم تا بتوانید این حافظه را در سنین مختلف تقویت کنید.
حافظه شنیداری چیست؟
حافظه شنیداری یکی از حافظه‌های حسی است و اطلاعاتی را که از گوش به مغز وارد می‌شوند به‌مدت چند ثانیه ذخیره می‌کند تا مغز فرصت کافی برای پردازش و درک صدا را داشته باشد. محققانی که در دهه ۱۹۷۰ درباره این حافظه تحقیق می‌کردند، متوجه شدند که اگر انسان به اطلاعات شنیداری توجه نکند، بعد از چند ثانیه محو می‌شوند و بعد از آن، به‌یادآوردنشان مشکل خواهد بود.
وقتی به چیزی نگاه می‌کنید، احتمالا فرصت کافی دارید تا به نگاه‌کردن ادامه دهید و جزئیات آن را به خاطر بسپارید. اما صداها این ویژگی را ندارند؛ شما هر صدا را فقط ۱ بار می‌شنوید مگر اینکه دستگاه ضبط صوتی وجود داشته باشد و آن را بازپخش کند. به همین دلیل حافظه شنیداری صدایی را که شنیده‌اید مدت کوتاهی ذخیره می‌کند تا فرصت پردازش آن را داشته باشید. بعد از آن اگر شما به صدا توجه کنید، جزئیات آن وارد حافظه کوتاه‌مدت می‌شود و در برخی موارد هم به حافظه بلندمدت منتقل می‌شود.
متداول‌ترین راهکار های تقویت حافظه شنیداری در کودکان را بشناسید
اگر کودکی حافظه شنیداری ضعیفی داشته باشد هنگام پیروی از دستورالعمل‌ها و یا توجه کردن دچار مشکل می‌شود. این حافظه بر یادگیری زبان انگلیسی و درک کردن اثر می‌گذارد. برای اینکه متوجه شوید فرزندتان در حافظه شنوایی مشکل دارد یا نه بهتر است با علائم شایع آن آشنا شوید:
- مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
- مشکل در قافیه بندی کلمات
- مشکل در یادگیری اعداد _ روزهای هفته _ حروف الفبا _ اشکال _ رنگ‌ها
- درک مطلب ضعیف
- مشکل املایی
کاربردهای حافظه شنیداری در زندگی روزمره
شما هر روز از حافظه شنیداری خود استفاده می‌کنید. وقتی به موسیقی گوش می‌دهید، مغز شما چند ثانیه قبلی از نت‌های موسیقی و صدای خواننده را به خاطر می‌آورد و آهنگی منسجم در ذهن شما تشکیل می‌شود. موقعی که با کسی صحبت می‌کنید، چند ثانیه آخر صحبت‌های او در حافظه‌تان باقی می‌ماند تا بتوانید حرف‌هایش را به هم ربط بدهید و منظورش را متوجه شوید. وقتی صدایی اطرافتان می‌شنوید، مدت کوتاهی آن را به یاد می‌آورید تا بتوانید پردازشش کنید و واکنشی مناسب نشان دهید؛ مثلا اگر هنگام ردشدن از خیابان حواستان نباشد و صدای بوق ماشین بشنوید، این صدا مدتی در حافظه‌تان باقی می‌ماند تا پردازشش کنید، واکنش مناسب نشان دهید و از جلوی ماشین‌ها کنار بروید. همه این موارد کاربردهای حافظه شنیداری در زندگی روزمره‌اند.
یکی از کاربردهای جذاب حافظه شنیداری در مراکز تفریحی ترسناک است. مکان‌هایی مثل اتاق فرار، سینماهای چندبعدی یا سینماهایی که فیلم‌های ترسناک و هیجان‌انگیز نشان می‌دهند، معمولا بلندگوهایی دارند که صداها را رسا و واقعی منتقل می‌کنند. بنابراین وقتی این صداها در حافظه شما ذخیره می‌شوند، مغز تصور می‌کند شما واقعا در محیطی ترسناک حضور دارید و آدرنالین ترشح می‌کند.
صداها چطور در حافظه ذخیره می‌شوند؟
حافظه شنیداری کودکان و بزرگسالان ناخودآگاه عمل می‌کند. وقتی امواج صوتی وارد گوش انسان می‌شوند، بر عصب شنوایی انسان اثر می‌گذارند و تکانه‌های الکتریکی آن به مغز منتقل می‌شوند. بعد از دریافت صدا در مغز، یک خاطره شنیداری شکل میگیرد. مغز جزئیات این خاطره را پردازش و آن را در قشر شنوایی اولیه ذخیره می‌کند. اکنون مغز زمان کافی برای درک جزئیات صدا را خواهد داشت و می‌تواند آن را به حافظه فعال منتقل کند.
صداها چه مدت در این حافظه باقی می‌مانند؟
گوش‌های ما مدام در حال شنیدن صداهای اطراف هستند و آنچه در حافظه شنیداری ذخیره شده است، سریع با داده‌های جدید جایگزین می‌شود. طبق تحقیقات، اطلاعات فقط ۲ تا ۴ ثانیه در این بخش از مغز باقی می‌مانند. بعد از آن در صورت نیاز به حافظه کوتاه‌مدت منتقل و در غیر این صورت برای همیشه فراموش می‌شوند.
جالب است بدانید که حافظه شنیداری انسان از حافظه دیداری او قوی‌تر است. وقتی در حال نگاه‌کردن به چیزی هستید، اگر آن را آگاهانه به خاطر نسپرده باشید، بعد از چند میلی‌ثانیه فراموشش خواهید کرد. علت این است که معمولا چیزهای دیدنی از بین نمی‌روند و می‌توان تا موقع اتمام پردازش مغز به آنها خیره شد. اما صداها مدت خیلی کوتاهی شنیده می‌شوند و سپس از بین می‌روند. بنابراین باید مدت بیشتری در حافظه شنیداری باقی بمانند تا امکان پردازش اطلاعات برای مغز وجود داشته باشد.
چه عواملی باعث اختلال حافظه شنیداری می‌شوند؟
حافظه شنیداری در کودکان از ۲ تا ۶سالگی پیشرفت می‌کند و به تکامل می‌رسد. اما با رسیدن به میان‌سالی کم‌کم ضعیف می‌شود. بر اساس آزمایش‌های انجام‌شده، افراد سالمند و میان‌سال در اموری که به حافظه صوتی نیاز دارند ضعیف‌تر از جوانان عمل می‌کنند. اما این بدان معنا نیست که همه افراد در سنین بالا به اختلال حافظه شنیداری دچار می‌شوند. مهم‌ترین عوامل بروز اختلال در این حافظه عبارت‌اند از:
- سکته مغزی؛
- اختلال پردازش زبان (معمولا در کودکان وجود دارد)؛
- اختلالات شنوایی؛
- ناشنوایی؛
- آسیب‌دیدن لوب تمپورال مغز؛
- افزایش سن.
طبق تحقیقات، بیماری‌های مربوط به حافظه مانند آلزایمر یا زوال عقل روی حافظه شنوایی تأثیری ندارد. البته ممکن است بیمار به‌خاطر مشکلات حافظه کوتاه‌مدت توانایی پردازش اطلاعات دریافتی از بخش شنیداری را نداشته باشد و واکنش درستی به صداها نشان ندهد.
راه‌های تقویت حافظه شنیداری در بزرگسالان و کودکان
همان طور که گفتیم، اطلاعات شنیداری ۲ تا ۴ ثانیه در حافظه باقی می‌مانند. البته بر اساس بررسی‌های انجام‌شده روی افراد مختلف، بعضی از افراد تا ۹٫۷ ثانیه هم می‌توانند اطلاعات شنیداری را ذخیره کنند. این بدان معنا نیست که همه افراد باید حافظه شنیداری ۱۰ثانیه‌ای داشته باشند و کمتر از این مقدار اختلال محسوب می‌شود، بلکه به این معناست که ظرفیت حافظه شنیدنی در افراد مختلف با هم متفاوت است.
محققان بر این باورند که راه‌هایی برای تقویت حافظه شنیداری در بزرگسالان وجود دارد، به‌خصوص افرادی که این بخش از حافظه‌شان به‌خاطر سکته یا ضربه مغزی ضعیف شده است. راه‌های تقویت این حافظه عبارت‌اند از:
- به موسیقی گوش کنید و هر موسیقی را چند بار بشنوید. اطلاعاتی که در موسیقی به ذهن ارائه می‌شوند، مدت زیادی در ذهن باقی می‌مانند.
- با دیگران صحبت کنید، از دنبال‌کردن موضوع بحث غافل نشوید و سعی کنید آنچه را می‌شنوید به خاطر بسپارید.
- روی یک صدای بخصوص تمرکز کنید، به‌خصوص اگر در محیطی پرسروصدا حضور دارید. مثلا اگر در خیابان با کسی صحبت می‌کنید، تمام تمرکزتان را روی تن صدا و صحبت‌های طرف مقابل بگذارید و به صدای ماشین‌ها توجه نکنید.
- از سر خود محافظت کنید و مراقب باشید ضربه نخورد و آسیب نبیند.
- از ترکیب حافظه شنیداری با تصویری استفاده کنید. وقتی به صدای چیزی گوش می‌دهید، سعی کنید آن را با تصویرش همراه کنید، با این کار احتمال اینکه اطلاعات در حافظه‌تان باقی بماند، بیشتر می‌شود.
برای تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان می توانیم راهبردهای زیر را در نظر بگیریم:
- این عادت را در دانش آموزان نهادینه کنید که به صداهای اطراف خود توجه کنند. مثلا می توانید به نوبت چشمهای آنها را ببنید و از آنها بخواهید صداهایی که شما یا همکلاسی هایشان با اشیا مختلف تولید می کنند تشخیص داده و نام ببرند.
- انجام چند دستور پشت سر هم را بطور گفتاری از دانش آموز بخواهید. مثلا توپ سفید را بردار و به دوستت بده، توپ قرمز را روی نیمکت قرار بده و بعد بیا و کنار تخته بایست. به این صورت کودک یاد میگیرد که به آنچه بیان شده توجه کند و دستورات را به خاطر بسپارد.
- از صداهای ضبط شده استفاده کنید. صداهای حیوانات و عناصر طبیعت را ضبط و پخش کنید و از دانش آموزان بخواهید که آنها را تشخیص داده و نامش را بگویند.
- از وسایل صدا دار استفاده کنید. مثلا یه جعبه موسیقی یا ساعت زنگداری را در گوشه ای از کلاس پنهان کنید و از دانش آموز بخواهید با تعقیب صدا آن را پیدا کند.
- کودک را طوری بنشانید که پشتش به شما باشد و صداهایی را با میز و اسباب بازی و وسایلی که در اختیار دارید تولید کنید. مثلا ضربه ای روی میز بزنید، سکه ای را روی میز بچرخانید و توپی را به سمت دیوار پرت کنید و بگیرید و کف بزنید. بعد از آن از کودک بخواهید بعد از شما همان صداها را تولید نماید.
- آنچه را که از کودک می خواهید بصورت برعکس عنوان کنید. مثلا اسامی اعضای صورت را بگویید و از او بخواهید آنها را نشان دهد و بعد از آن به صورت جا به جا آنها را عنوان کنید به این صورت که: گوش به جای بینی( که باید گوش را نشان دهد) یا دهان به جای چشم… این بازی نیاز به سرعت عمل دارد و با تکرار آن سرعت پاسخ دهی بالا می رود.
- داستانی صوتی را برای دانش آموزان پخش کنید و از متن داستان سوالاتی طرح کند تا حافظه شنیداری آنها را مورد ارزیابی قرار دهید.
همانطور که دیدید تقویت حافظه شنیداری نیاز به تمرین و تکرار دارد و با جلب توجه و بالا بردن دقت و تمرکز دانش آموزان می توان این حافظه را تقویت نمود و با تقویت آن یادگیری و توجه دانش آموزان در کلاس درس را بهبود بخشید.
درمان اختلال حافظه شنیداری در کودکان
تقویت حافظه شنیداری در کودکانی که دچار اختلالات پردازش زبان یا کم‌شنوایی و ناشنوایی‌اند، به تمرین‌های تخصصی نیاز دارد. این کودکان در فرایند گفتاردرمانی یا تمرین‌های شناختی که انجام می‌دهند، کم‌کم یاد می‌گیرند صداها را مدتی در حافظه نگه دارند، آنها را پردازش کنند و واکنش لازم را به صدا نشان بدهند.
ارتباط حافظه شنیداری با سایر انواع حافظه
در کل انسان ۴ نوع حافظه مختلف دارد؛ حافظه حسی، حافظه کوتاه‌مدت، حافظه فعال و حافظه بلندمدت. بیایید بررسی کنیم که خاطرات شنیداری ما چطور در این حافظه‌ها جای می‌گیرند.
حافظه حسی اطلاعات ورودی از حواس پنج‌گانه را مدت کوتاهی ذخیره می‌کند. مثلا حافظه شنیداری نوعی حافظه حسی است که وظیفه ذخیره ورودی‌های گوش را بر عهده دارد. وقتی صدایی چند بار تکرار می‌شود یا شما آگاهانه به آن توجه می‌کنید یا حتی صدایی است که به خاطره‌ای در ذهنتان ارتباط دارد، حافظه کوتاه‌مدت فعال می‌شود و صدا را ذخیره می‌کند. بنابراین دیگر بعد از ۴ ثانیه فراموش نمی‌شود. اما حافظه کوتاه‌مدت هم چندان قدرتمند نیست و هنوز احتمال فراموش‌کردن آنچه شنیده‌اید، زیاد است.
کلام آخر؛ حافظه شنیداری معجزه پنهان انسان است
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که جایی صدایی آشنا شنیده باشید و به‌سمت آن برگشته باشید و خاطراتی در ذهنتان زنده شده باشند. این اتفاق حاصل همکاری حافظه شنیداری و حافظه بلندمدت شماست که گاهی شما را به خاطرات خوب وصل می‌کند و گاهی هم دردی را تازه می‌کند. با استفاده از این حافظه می‌توان مطالب مختلف را یاد گرفت، از موسیقی‌ها لذت برد و با دیگران ارتباط برقرار کرد. در این مقاله عملکرد این بخش از مغز را بررسی کردیم. اگر سؤالی در این باره دارید، در بخش دیدگاه‌ها مطرح کنید و اگر هم تجربه یا اطلاعاتی درباره روش درمان اختلال حافظه شنیداری در بزرگسالان دارید، با ما به اشتراک بگذارید تا تکمیل‌کننده مطلب باشد.
